Gdańsk 05.02.2023 r.
Anna Rembisz-Lubiejewska
W 2023 roku w miejscowości Pierwoszyno (gm. Kosakowo, pow. pucki, woj. pomorskie) na stanowisku 11 przeprowadzono ratownicze badania archeologiczne. W trakcie prac z powierzchni badanego obszaru pozyskano pojedynczy fragment naczynia ceramicznego (ryc. 1).
Ryc. 1. Pierwoszyno, gm. Kosakowo, pow. pucki, woj. pomorskie. Stanowisko 11. Fragment misy ceramicznej (fot./rys. A. Rembisz-Lubiejewska)
Ze względu na cechy technologiczno-stylistyczne fragment uznano za pozostałość misy o półkulistej formie (ryc. 1). Brzeg misy wywinięto i ścięto od wewnątrz. Grubość ścianki wynosi 0,7 cm. Naczynie wykonano z żelazistej gliny schudzonej domieszką średnioziarnistego czerwonego tłucznia granitowego. Jego powierzchnie wygładzono. Jednobarwny przełam świadczy o stabilnych warunkach wypału w jamach paleniskowych lub piecach (Mogielnicka-Urban 1984).
Analiza typologiczno-chronologiczna
Istotne znaczenie dla ustaleń chronologicznych naczyń ludności cyklu łużycko-pomorskiego mają formy naczyń oraz zdobnictwo, wykazujące największą zmienność w czasie.
Misy należą do form powszechnie występujących na wszystkich stanowiskach cyklu łużycko-pomorskiego. Formy o półkulistej formie rozpowszechniły się w okresie halsztackim i wywodzą się z tradycji łużyckiej (Skrzypek 1982, s. 25; Szamałek 1992, s. 14). Misy jako naczynia szerokootworowe służyły do przyrządzania pokarmów. W schyłkowym okresie halsztackim i starszym okresie przedrzymskim półkuliste misy pełniły również funkcję pokryw urn w grobach skrzynkowych ludności kultury pomorskiej (Łuka 1968, s. 38, 42; Fudziński, Rożnowski 2002, s. 80-82, Podgórski 1992, s. 211).
Na podstawie formy ceramiki okres jej użytkowania można określić na okres trwania fazy Karczemki, czyli przełom młodszego okresu halsztackiego i starszego okresu przedrzymskiego (Podgórski 1992, s. 211).
Podsumowanie
Analogiczne misy są znane ze stanowisk m.in. z osady i grobu wielopopielnicowego w Kąpinie, gm. Wejherowo (stan. 2; Rembisz-Lubiejewska, Wadyl 2015, s. 79, ryc. 4: k, l) oraz grobów skrzynkowych odkrytych m.in. w Rębie (Fudziński, Rożnowski 2002, s. 80-82), Kaliszu Kaszubskim (pow. kościerski; Łuka A. 1959, fot. 9), Brzeźnie Lęborskim (pow. Lębork, stan. 5), Chynowie (pow. Wejherowo, stan. 2) (Łuka L.J. 1966, tabl. VII:3; XXI:3b, d) i innych z późnej fazy kultury pomorskiej (Podgórski 1992, s. 211).
Pod względem stylistyczno-morfologicznym są one charakterystyczne dla późnego okresu halsztackiego i starszego okresu przedrzymskiego. Biorąc pod uwagę powyższe uwagi, odkryte pozostałości należy uznać za punkt osadniczy kultury pomorskiej.
Bibliografia
Fudziński M., Rożnowski F.
2002 Cmentarzysko ludności kultury pomorskiej w Rębie, gm. Przodkowo, Gdańsk.
Łuka A.
1959 Kultura pomorska na Pomorzu Wschodnim, Gdańsk.
Łuka L.J.
1966 Kultura wschodniopomorska na Pomorzu Gdańskim, t. 1, Wrocław-Warszawa-Kraków.
1968 Obrządek pogrzebowy u plemion kultury wschodniopomorskiej na Pomorzu Gdańskim – cz. I, „Pomerania Antiqua”, t. 2, s. 34-72.
Mogielnicka-Urban M.
1984 Warsztat ceramiczny kultury łużyckiej, Wrocław – Warszawa.
Podgórski J. T.
1992 Fazy cmentarzysk kultury łużyckiej i pomorskiej na Pomorzu Wschodnim, [w:] Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich powiązania z innymi terenami, red. S. Czopek, Rzeszów, s. 199–214.
Skrzypek I.
1982 Archeologiczne badania ratownicze w Koszalinie na stanowisku 12, Koszalińskie Zeszyty Muzealne, 12, s. 13–28.
Szamałek K.
1992 Zmiany w technologii i stylu ceramiki z osad kultury łużyckiej w świetle badań
materiałów nadgoplańskich, Folia Archaeologica Posnaniensis, 37, s. 5–18.